Dubbing do de?

Michał Durys

Do wrześniowej premiery „Ruchomego zamku Hauru” zostały jeszcze dwa miesiące, za to już teraz można posłuchać narzekań fanów na jego dubbing. Oczywiście nie ma najmniejszego znaczenia fakt, że nikt jeszcze owego dubbingu nie słyszał, wszak przeświadczenie, że dubbing to zbrodnia popełniona na filmie fan wysysa z mlekiem matki.

Genezy statusu napisów jako jedynego słusznego sposobu na lokalizację anime należy upatrywać przede wszystkim w braku tradycji dubbingowych w Polsce. Jeszcze dekadę temu dubbingowało się mało i przeważnie kiepsko. Dubbing kojarzył się głównie ze śmiesznymi włoskimi lub niemieckimi głosami przebijającym spod polskiego lektora w różnorakich serialach telewizyjnych. Niechęć Polaków do dubbingu jest wciąż silna, na dobrą sprawę nawet obecnie dubbinguje się tylko produkcje kierowane do dzieci.

Powyższe przyzwyczajenia były dodatkowo wzmacniane przez specyfikę ryneczku anime, który tworzył się w Polsce. Zachodni dystrybutorzy anime najczęściej wydawali taśmy z napisami, gdyż było to rozwiązanie tańsze niż dubbing. Z kolei dla fanowskich dystrybutorów wykonanie dubbingu było praktycznie niemożliwe, więc naturalnie również wybierali napisy. Dlatego też taśmy z japońską animacją przeciekające do Polski z zachodu najczęściej miały angielskie napisy, a p.r.aszczury polskich fanów odbierały to jako stan naturalny. Wraz z upowszechnieniem się internetu i zalewem fansubów cyfrowych tendencja ta jeszcze bardziej się nasiliła.

Poemi jako seiyū („Puni Puni Poemi”)

W powszechniej świadomości to jednak nie przyzwyczajenia przesądzają o wyższości napisów nad dubbingiem. W każdej z licznych dyskusji na ten temat szybko pojawia się argument o większej przyjemności płynącej z oglądania anime w wersji oryginalnej i rzekomej większej wierności napisów względem japońskiego oryginału. Tu moim zdaniem otwiera się pole do dyskusji, na pierwszy ogień weźmy kwestię wierności.

Napisy są uważane za bardziej wierne oryginałowi z dwóch powodów. Pierwszy jest czysto techniczny: napisy, w przeciwieństwie do dubbingu, nie są ograniczane ruchami ust ekranowych postaci. W wypadku dubbingu kwestia mówiona przez aktora powinna odpowiadać czasem trwania ruchom ust postaci. Sytuacje, w których postać mówi z zamkniętymi ustami lub vice versa wydają się nie tylko dziwne, ale też rozpraszają uwagę podczas oglądania. Dobrze by było, aby ruchy ust odpowiadały z grubsza wypowiadanym dźwiękom. Te wymagania bywają ciężkie do spełnienia i zmuszają tłumaczy do karkołomnych sztuczek, które odbijają się właśnie na zgodności z oryginałem. Drugi powód jest bardziej złożony. W dyskusjach na temat wyższości jednego sposobu lokalizacji nad drugim najczęściej porównuje się amerykański dubbing do amerykańskich fansubów. Panujące za oceanem normy obyczajowe są inne, poniekąd ostrzejsze niż w Japonii, stąd też częstokroć dubbingowe dialogi są wygładzane. Ponadto oficjalne wydania są często bardziej wyjałowione kulturowo: futony stają się materacami, zupa miso staje się zwykłą zupą itd. Jest to naturalnie irytujące i bez wątpienia fansuby przeważnie wypadają w takim porównaniu lepiej, ale nie można na tej podstawie przesądzać o wyższej wierności fansubów jako takich nad dubbingiem. Niestety, wedle moich obserwacji tak właśnie się dzieje.

Tymczasem wierność zarówno dubbingu jak i napisów zależy przede wszystkim od kunsztu tłumacza. W naturze obu tych podejść do kwestii lokalizacji nie ma nic, co czyniłoby jedno lepszym od drugiego i nie ma żadnych przeszkód by dubbing był wierniejszy od napisów. Przykładów nie trzeba szukać daleko, weźmy chociażby „Księżniczkę Mononoke”, gdzie angielski dubbing jest bardzo wierny oryginałowi i bije na głowę napisy, które towarzyszyły filmowi w polskich kinach. Wspomniałem wprawdzie o technicznych ograniczeniach dubbingu, które mogą rzutować na wierność, jednak napisy także nie są od nich wolne. Tu głównym ograniczeniem jest ilość informacji możliwych do wyświetlenia na ekranie. Wystarczy, żeby postać mówiła szybko (co w anime zdarza się nagminnie – polecam „Puni Puni Poemi”) by tłumacz musiał skracać jej kwestie, a oddanie ożywionej rozmowy kilku osób graniczy z cudem. Nawet w fansubach, gdzie napisy często zajmują trzy lub cztery linijki pewna część oryginalnych kwestii nie jest tłumaczona, zaś w oficjalnych wydaniach, gdzie w trosce o wygodę widza ilość wyświetlanego tekstu nie przekracza dwóch linijek, skróty bywają wręcz rażące. Jestem skłonny zaryzykować twierdzenie, że gdyby pokusić się o badania statystyczne to okazałoby się, że więcej informacji jest traconych w napisach niż w dubbingu. Tyle w kwestii domniemanej większej wierności napisów.

Megumi Hayashibara, jedna z najbardziej znanych seiyū

Przyjemność płynąca z oglądania anime jest pojęciem bardziej subiektywnym i daleki jestem od udowadniania, że każdy fan będzie jej miał więcej oglądając anime z dubbingiem. Wręcz przeciwnie, wydaje mi się, że w wypadku większości fanów i większości anime przyjemniej ogląda się wersję oryginalną. Język japoński w moim odczuciu ma śliczną melodię i bardzo miło się go słucha, a kunszt seiyū jest częstokroć godny osobnego peanu. Dlatego oglądając anime w miarę możliwości zawsze zaczynam od wersji z oryginalnymi dialogami. Nie gardzę jednak dubbingami i uważam, że takowe również można oglądać z dużą przyjemnością. Jako przykład dobrego dubbingu mogę przywołać wspominaną już amerykańską wersję „Mononoke Hime” albo tylko trochę gorszy polski dubbing „Sen to Chihiro no Kamikakushi” (minus za marnego Haku). W nielicznych wypadkach dubbing podoba mi się nawet bardziej niż wersja oryginalna, jak na przykład w wypadku serii „Tenchi Muyo”, głównie za sprawą wspaniałej Ryoko w wykonaniu Petry Burchard. Oglądanie anime z dubbingiem może być jeszcze o tyle przyjemniejsze, że nie wymaga koncentrowania się na napisach, co wypadku fansubów (przypominam: 3-4 linijki tekstu) może być bardzo absorbujące. Jestem ciekawy ile osób jest w stanie przeczytać wszystkie napisy w fansubie „Puni Puni Poemi” i jeszcze dostrzec, co się dzieje na ekranie, bez uciekania się do zatrzymywania filmu. Oglądając anime z dubbingiem można całą uwagę skupić na delektowaniu się obrazem. Jest to w szczególnie ważne w wypadku tytułów kierowanych do młodszego widza, który może mieć kłopoty z szybkim czytaniem lub też najzwyczajniej sztuki czytania jeszcze nie posiadł.

Nie łudzę się, że po przeczytaniu tego krótkiego wywodu ogół fanów odwróci się plecami od napisów i zacznie masowo oglądać dubbingi, nie to było moim zamiarem, a na dodatek byłoby to trudne technicznie. Mam jednak cichą nadzieję, że część z nich powstrzyma się z krytyką dubbingu do czasu zapoznania się z konkretnym tytułem, zaś owa krytyka będzie oparta na jego rzeczywistej jakości.

Powróćmy jednak z wyżyn abstrakcji na niziny konkretu czyli dubbingu „Ruchomego zamku Hauru”. Uważam, że Monolith Plus słusznie uczynił decydując się na rozpowszechnianie filmu przede wszystkim w wersji z dubbingiem. To film dla dzieci, również tych najmłodszych, a jak wspomniałem powyżej dla takiego widza dubbing jest najlepszą formą lokalizacji filmu. To pewnie dzieci i ich rodzice będą stanowili większość widzów na seansach i dlatego ich gustami powinien kierować się dystrybutor. My, jako ogół fanów, stanowimy grupę zbyt małą, a przez to nieatrakcyjną marketingowo, żeby należało się z nami liczyć przy podejmowaniu takich decyzji. Co więcej, w moim odczuciu fani są wiecznymi malkontentami, co w połączeniu z chorobliwą wręcz niechęcią do wydawania pieniędzy na swoje hobby po części uzasadnia olewczy stosunek ze strony poważnych firm. Tym niemniej dystrybutor „Ruchomego zamku Hauru” zdecydował się na wypuszczenie do kin także kilku kopii z napisami, co powinno usatysfakcjonować przynajmniej część fanów – w tym mnie. Mam nadzieję, że we wrześniu zobaczymy się w kinie.

Dodaj do:

Zobacz także

Z tą publikacją nie są jeszcze powiązane żadne sznurki.

Dodaj sznurek

Ocena

Wystawiać oceny mogą tylko zarejestrowani użytkownicy.