Niepełnosprawni w mandze i anime

Arkard

Młodego fana, który dopiero zaczyna przygodę z mangą i anime zawsze uderza ogromna różnorodność gatunków, które oferują media naszego hobby. Od śmiesznych haremowych komedii poprzez poważne kosmiczne opery, anime i manga potrafią pokryć prawie każdą tematykę. Jednak jak to bywa, także tutaj znajdą się tzw. tematy tabu, o których Japończycy a) boją się mówić, albo b) po prostu nie chcą mówić. Jednym z nich jest na pewno wizerunek niepełnosprawnych w społeczeństwie japońskim.

Mówi się, że poprzez przejawy kultury (książki, filmy) można dostrzec przemiany społeczne w danych krajach oraz stosunek społeczny do tematów, które nas interesują. Dlatego więc, może przyjrzymy się jak to często i co najważniejsze JAK niepełnosprawni, ci fizycznie i psychicznie, są przedstawiani w komiksach i animacji japońskiej? Należałoby chyba zacząć od tego, czym dokładnie jest niepełnosprawność w mentalności przeciętnego Japończyka? Nie będzie przesadą, jeśli powiem, że pewnego rodzaju słabością. Nieprzystosowaniem, kulą u nogi społeczeństwa, które musi przystosować się do osoby nie w pełni sprawnej. Jakkolwiek brzmi to okrutnie, takie można odnieść wrażenie rozmawiając z niektórymi mieszkańcami Wysp. Najgorszym przykładem byłaby moja znajoma z Osaki, której dziadek odmawiał przytulenia jej czy wzięcia na ręce, tylko dlatego, że biedaczka urodziła się ze złamaną nogą i do końca życia będzie lekko kulała po niewłaściwym zrośnięciu. Czy więc w takim społeczeństwie, które ma największy odsetek starszych ludzi, ludzi o znacznie mniej liberalnych poglądach niż młodzież japońska, czy w takim społeczeństwie mogą powstać prace, w których bohaterem, a nawet protagonistą byłaby osoba w jakiś sposób upośledzona?

Odpowiedź brzmi TAK. Mogą i powstają, chociaż jest ich niewiele. „REAL” (Inoue Takehiko), „Momoko Kaeru no Utaga Ki Koeruyo” (Magic Bus Studio), „Kimi no Te ga Sasayaiteiru”, „I want to become a 5th Grader” – wszystkie te tytuły łączy jedno. Głównymi bohaterami są w nich osoby na wózkach inwalidzkich, z zespołem Downa czy z autyzmem.

Okładka pierwszego tomu „REAL”

Inoue Takehiko, który zasłynął jako twórca wielotomowej historii koszykarskiej, „Slam Dunk”, oraz samurajskiej epopei „Vagabond” dał się poznać także jako jeden z niewielu twórców, którzy skusili się na temat niepełnosprawności w swoich pracach. Jedna z jego manga, „REAL”, skupia się bowiem na świecie koszykówki inwalidów. Jeden z głównych bohaterów „REAL”, Togawa Kiyoharu został do końca życia przykuty do wózka po okropnej chorobie, która odebrała mu nogę. Więc jaki w ogóle jest Kiyoharu? Czy jest wrakiem człowieka, niezdolnym do samodzielnego życia? Wręcz przeciwnie. W całej mandze jest prawdopodobnie najbardziej poważną i zaradną postacią. Nie potrzebuje współczucia, ale przyjaźnią nie pogardzi. Nie jest zamknięty w sobie. Jest natomiast najbardziej pozytywnym niepełnosprawnym bohaterem, którego znajdziecie w tej ograniczonej tematyce mangowej/anime. Ale przecież miało być nie tylko o niepełnosprawności fizycznej.

W roku 2003, studio Magic Bus, wyprodukowało niejako kontrowersyjne anime pt. „Momoko Kaeru no Uta ga Kikoeruyo” („Da się słyszeć Pieść Powrotną Momoko”), opowiadające o dwóch bliźniakach, Riki i Momoko. Riki jest zdrowym i aktywnym trzecioklasistą, a jego siostra Momoko jest upośledzoną dziewczynką, która w wyniku programu integracji raz na tydzień ma uczęszczać do szkoły brata. Jak się można spodziewać, nie obywa się tutaj bez żartów z inteligencji małej Momoko, ale akcent całego anime jest jak najbardziej miły. Momoko zawsze ma wsparcie u swojego brata, a społeczność szkoły wydaje się traktować ją bardzo sympatycznie, mimo że trzyma ją na dystans.

Przykładów jest więcej jak „I want to become a 5th Grader” czy „Kimi no Te ga Sasayaiteiru” („Twoje ręce szepczą”), gdzie główny bohater jest niemy. Jednak we wszystkich tych produkcjach, bohater niepełnosprawny jest przedstawiany bardzo ostrożnie. Co to znaczy? Nie widzimy żeby bardzo często integrowali się z tzw. „normalnymi”. Twórcy często pokazują ich z perspektywy osób trzecich, a do konfliktów z ludźmi uprzedzonymi praktycznie nie dochodzi. O czym to świadczy? Że mimo pojawiania się okazjonalnie takich tytułów jak „REAL” czy „Momoko Kaeru no Utaga Ki Koeruyo”, temat niepełnosprawności wydaje się być unikany nie tylko w mangach i anime, ale ogólnie w mediach. Jakie mogą być powody ku temu? Dlaczego jest tak jak jest?

Dlaczego, dlaczego?

Wydawałoby się, że odpowiedź jest prosta. Bo tak się nie godzi? Wszyscy tutaj kochamy anime i mangę, ale czy nie są one, jak większość produkcji mainstreamowych, kierowane w stronę fantazji, oderwania od rzeczywistości? Spełnione marzenia, nadzieje... czy obraz człowieka przykutego do wózka lub nie mogącego samemu zawiązać sznurowadeł pasuje do tego? Niestety nie. Pewnie też z tego samego powodu tak mało anime nawiązuje do patologii społecznych czy problemów świata współczesnego. Wiem, że wielu z was potrafiłoby wymienić parę tytułów, które może i burzą ideał spełnionych marzeń, o którym wspomniałem. Ale do jakiego stopnia są one inne? To mówienie, że w anime „zło zawsze zwycięża” wyszło z mody już zanim na serio wkręciłem się do fandomu. Jest przetarte i od dawna fałszywe. W anime, w większości, zwycięża dobro i szczęście. A czy dla niepełnosprawnych będzie happy end? Prawie wszyscy już zawsze będą na wózkach czy pod opieką rodziny. Widocznie twórcy boją się, że to się nie sprzeda, a większość ludzi woli żyć w przekonaniu, że świat jest pełen zdrowych ciężko pracujących ludzi, którzy sami potrafią skorzystać z toalety. To jest po prostu wygodniejsze niż uznać obecność... kalek.

A może Japończycy są po prostu uprzejmi. Nie chcą zbyt „reklamować” wizerunku tych ludzi by ich nie urazić, ani nie dopuścić do deformacji i w efekcie do wyśmiewania ich. Niestety w efektem końcowym tego jest jedynie wspieranie sposobu myślenia jakoby tych ludzi w Japonii nie było. Ale oni istnieją. Nie należy ich rzecz jasna wystawiać na arenę jak wybryki natury, ale jednak, ludzie w Japonii powinni wiedzieć, że oni tam są. Są członkami ich społeczności, nie gorszymi i nie lepszymi, ale innymi. Potrzeba więc spokojnej i stopniowej odsłony ich na świat zewnętrzny. Jak dotąd manga oraz telewizyjne dramaty radzą sobie z tym w miarę dobrze. Jednak to ciągle mało.

Pod sam koniec, pytam sam siebie: czy to strach powoduje Japończykami, że tak mało produkcji anime czy mang obejmuje tematy upośledzonych? Biorąc pod uwagę powyższe mogę odpowiedzieć tak i nie. Bezapelacyjnie upośledzenie jest sprawą osobistą, która jest najważniejsza dla rodziny danej osoby i nie powinna być rozdmuchiwana przez media. Jednak ci ludzie potrzebują głosu, kogoś, kto pokazałby reszcie świata, jacy są naprawdę. Uważam, że manga i anime mają taką moc. Manga „REAL” i anime „Momoko Kaeru no Utaga Kikoeruyo” powinny stać się przykładami dla przyszłych twórców, którzy chcieliby poruszyć tą delikatną tematykę. A my, jako fani, zawsze docenimy realistyczną historię o niestrudzoności ludzkiego ducha czy troskliwości rodzinnej.

Dodaj do:

Zobacz także

Z tą publikacją nie są jeszcze powiązane żadne sznurki.

Dodaj sznurek

Ocena

Wystawiać oceny mogą tylko zarejestrowani użytkownicy.

9,75/10 (8 głosów)

Komentarze

Ilość komentarzy: 21 dodaj

REKLAMA

[1] Re: Niepełnosprawni w mandze i anime

kdg [*.acn.waw.pl], 30.08.2005, 00:28:48, oceny: +0 -0

Dziękuje za poruszenie tak niesamowicie ważnego tematu!
Jestem pedagogiem specjalnym, rehabilitantką i fanką Anime więc Twój artykół jest mi bardzo bliski.
Przyznaja - samam nie zetknęłam się z pzytaczanymi przez Ciebie Anime, a z przyjemnością nadrobiłabym to.
Możesz dać jakieś "namiary", niestety w eMule' nic nie znalazłam. Będę ogromnie wdzięczna.
Pozdrawiam Kasia
kdg@tlen.pl