Recenzje: Grobowiec świelików

Druga wojna światowa pochłonęła miliony ludzkich istnień, więcej niż epidemie dżumy czy cholery w czasach średniowiecznych. Była także przyczyną ogromnego bólu i tragedii tych, którym udało się ujść z życiem i których rany nigdy się nie zabliźniły, nawet po wielu latach od straszliwych przeżyć. Koszmary wojny sprawiły, że powstało wiele filmów będących antywojennymi manifestami. Jednym z nich jest anime „Grobowiec świetlików”, które w 1988 roku zostało stworzone przez znakomite Studio Ghibli i które niedawno zostało wypuszczone na polski rynek w kolekcji anime Kina Domowego.

Piekło na Ziemi

W roku 1945, gdy w Europie wojna chyliła się ku końcowi, w Japonii trwały śmiercionośne naloty na główne miasta japońskie. Naloty te pochłonęły w sumie więcej ofiar niż ataki atomowe na Hiroszimę i Nagasaki. Bombardowania z użyciem bomb zapalających zamieniały japońskie miasta w zgliszcza. W Kobe mieszka dwójka głównych bohaterów „Grobowca świetlików” — czternastoletni chłopiec imieniem Seita i jego młodsza siostra Setsuko. Wojna sprawia, że rodzeństwo zostaje osierocone — matka ginie podczas ataku bombowego, ojciec służy w marynarce wojennej, jednakże od jakiegoś czasu nie przychodzą od niego żadne wieści. Seita czuje się zobowiązany otoczyć opieką młodszą siostrę, która ma tylko cztery lata. Chłopak, mimo całego koszmaru, twardo się trzyma i stara się nie okazywać słabości, zwłaszcza przy siostrze, dla której chce być oparciem. Nie pomaga mu w tym egoistyczna ciotka, u której zatrzymali się po śmierci matki. Kobieta traktuje ich jak pasożyty, podaje mniej jedzenia, rozporządza ich rzeczami i rzeczami nieżyjącej już matki rodzeństwa, a na dodatek w oczach innych kreuje się na Matkę Teresę z Kalkuty, która z dobroci serca przyjęła sieroty pod swój dach, a w zamian nie zyskała nawet wdzięczności. Najchętniej wyrzuciłaby ich na zbity pysk, ale chyba resztki moralności które posiada nie pozwalają jej tego uczynić. Ciotka wciąż wspomina jakichś krewnych rodzeństwa od strony matki mieszkających w Tokio i wymaga, aby Seita napisał do nich list i znalazł schronienie w ich domu. Zapewne chłopak by to zrobił, niestety nie zna adresu tych domniemanych krewnych.

Któregoś dnia chłopak nie wytrzymuje i przenosi się wraz z siostrą na stałe do schronu posiadając jedynie resztki jedzenia, które wymienili za kimona matki. Niestety w kraju targanym konfliktem zbrojnym brakuje pożywienia i o ile na początku dzieci są w stanie przetrwać to piekło (głównie za sprawą pozostawionych w banku przez ich matkę pieniędzy), to później głód i ubóstwo niszczą ich. W końcu Seita, aby zapewnić sobie i Setsuko jakiekolwiek przetrwanie i pożywienie, podbiera warzywa z pól oraz okrada domy w trakcie ataków bombowych. Jednak i to nie jest w stanie zapewnić im godziwych warunków do życia. Rodzeństwo skazane na życie w świecie ogarniętym wojną może liczyć tylko i wyłącznie na siebie. Seita, który z dnia na dzień stał się mężczyzną, robi wszystko z myślą o siostrze i to dla niej jest gotowy do największego poświęcenia. Wojna niestety nie zna litości.

Skazani na zagładę

„Grobowiec Świetlików” jest piękną opowieścią o sile miłości między rodzeństwem. Jest poruszającym i wzruszającym do głębi dramatem wojennym. To wstrząsająca wizja wojny, można powiedzieć apokaliptyczna. Ukazuje ogrom cierpienia, ładunek niszczący wszystko, nie tylko od strony materialnej, ale w szczególności od strony psychicznej. Opowieść można odbierać jako ostrzeżenie przed wojną czy nawet jako manifest antywojenny. Właściwie to właśnie w taki sposób pokolenia nieznające terroru zbrojnego są w stanie w małym, bardzo drobnym stopniu wyobrazić sobie jakim złem jest wojna, jakie zniszczenie za sobą niesie i jak pod jej wpływem zmieniają się ludzie — w egoistyczne demony i dobroduszne anioły. Nie sposób nie uronić łzy podczas oglądania tego filmu, bowiem jest przesycony ładunkiem naprawdę realistycznych emocji, a wrażenie to potęguje fakt, iż oparty jest na wydarzeniach autentycznych.

„Grobowiec Świetlików” jest ekranizacją autobiograficznej noweli autorstwa Akiyuki Nosaka. W ramach rachunku sumienia i próby spojrzenia na swoją przeszłość w mniej bolesny sposób napisał on w 1967 roku opowieść pod tym samym tytułem. Autor twierdzi, że nie potrafił chronić siostry przed złem wojny jak Seita, którego uczynił takim, jakim chciałby być w czasach okrutnego konfliktu zbrojnego. Autor obwinia się o to, co spotkało jego siostrę i wciąż odczuwa wyrzuty sumienia związane z tamtymi wydarzeniami.

Pełna klasa

Anime to, jak wiele innych, które wyprodukowało niesamowite Studio Ghibli, jest istnym majstersztykiem. Mimo swoich lat, wydaje się świeże i przejrzyste, a każdy, kto spotkał się już z innymi produkcjami tego studia, rozpozna je po charakterystycznej oldschoolowej kresce, która niektórym wydaje się „zbyt dziecinna” na tak bardzo dramatyczną opowieść. Według mnie kreska akurat wypada doskonale i raczej nie jestem w stanie wyobrazić sobie, że w takich wydarzeniach biorą udział piękne, cycate kobiety z oczami na pół twarzy, a sam Seita wygląda jak nastoletni pożeracz damskich serc. Po za tym tytuł ten wyprodukowany był w czasach, kiedy oldschool był wiodącym stylem, który zresztą Studio Ghibli zatrzymało do dnia dzisiejszego. Muzyka, choć zdaje się nie wyróżniać niczym szczególnym, oddaje w sposób wierny klimat wydarzeń, które mamy okazję zobaczyć, potęguje uczucia, zwłaszcza w momentach wzruszających i smutnych. Potwierdzeniem na to, że „Grobowiec Świetlików” jest pozycją obowiązkową, jest nie tylko sława i chwała Studia Ghibli, czy reżysera filmu — Isao Takahaty, ale fakt, że film został pozytywnie oceniony przez krytyków na całym świecie i otrzymał liczne nagrody, w tym Chicago ICFF Right of the Child Award, Chicago ICFF Najlepszy Film Animowany i Nagrodę Specjalną Blue Ribbon Awards.

Posłowie

„Grobowiec Świetlików” przedstawiłam z czystym sumieniem w samych superlatywach, na które w stu procentach zasługuje. Powiem po raz kolejny: film jest niesamowitym i ponadczasowym dziełem. Przedstawienie dwójki dzieci zmagających się z brutalną wojenną rzeczywistością jest w stanie uzmysłowić widzowi, że wojna dociera wszędzie i dotyka wszystkich. Mamy też okazję poznać historię II wojny światowej w Japonii; jest to temat, który często wydawał mi się spłycany na lekcjach historii. Odnoszę wrażenie, że cierpienia związane z II wojną światową kojarzone są z godnymi pożałowania pomysłami Hitlera, holokaustem Żydów i Romów w Europie, czy terrorem zwykłych obywateli niemieckich w rosyjskich obozach jenieckich. Pomija się to, co przeżyli Japończycy — największą, stwarzającą zagrożenie po dziś dzień zbrodnię, czyli atak atomowy i „cud techniki i nauki” tamtych czasów — napalm. No tak, ale przecież zwycięzców się nie sądzi. Film ten uzmysławia także, że wojna wszędzie jest taka sama, czy w Europie, czy w Japonii, wszędzie dotyka cywilną ludność w taki sam sposób, wszędzie zadaje ból i cierpienie, w każdej wojnie traci się tych, których się kocha. Jak to mówią w grach z serii „Fallout”: „Wojna nigdy się nie zmienia”…

Zobacz także

Ocena

Komentarze

[1] Re: Grobowiec świelików

Pottero [*.rybnik.vectranet.pl], 19.09.2009, 17:44:57, oceny: +1 -0

Chociaż jestem człowiekiem, którego trudno czymś wzruszyć – śpiącym czy śmiejącym się na Titanicu, Pasji, Karolu, który stał się człowiekiem i innych filmach, które ludzie mają w zwyczaju oglądać w towarzystwie pudła chusteczek – to ów film jest jednym z niewielu, którym udało się dotrzeć do głębi mojego niewrażliwego jestestwa. Po jego obejrzeniu chodziłem jak struty przez parę godzin i nie mogłem się otrząsnąć. A zapowiadało się kolejne zwykłe anime... Chociaż warto go obejrzeć po raz kolejny, zabieram się do tego jak do jeża, bo wiem, że znów się przezeń zdołuję.

P. S. Ostatni!